Na
pytanie „czym jest literatura” nie da się dobrze – tzn. wyczerpująco –
odpowiedzieć, można za to spróbować, choć równie nieskutecznie, odpowiedzieć na
pytanie „gdzie są granice literatury”. Cóż, jedną granicą są pewnie rzeczy tak
złe, że trudno je nawet nazwać literaturą. Granicą znacznie ciekawszą są
spotkania literatury i malarstwa lub grafiki, które zwykło się nazywać (choć
termin ten można doprecyzowywać w nieskończoność) poezją konkretną. Rzecz wcale
nienowa, bo przykładów takiego graficznego ułożenia tekstu, by ciekawie układał
się wizualnie, można szukać już w literaturze dawnej. Dość spektakularnym
manipulowaniem układem tekstu wsławił się Gustave Apollinaire w zbiorze Calligrammes.
Dlaczego
uważam to za dotarcie do granic literatury – lub literackości? Po pierwsze
dlatego, że aspekt wizualny góruje nad aspektem językowym, co sprawia, że te
wiersze (grafiki? obrazy słowne?) raczej się ogląda niż czyta (szczególnie, jeśli nie zna się języka francuskiego; guilty as charged). Po drugie,
interpretacja takiego dzieła przebiega chyba zupełnie innym torem, niż interpretacja
dzieła poetyckiego - co wcale nie oznacza, że jest mniej owocna, bynajmniej!
Nie
mam natomiast wątpliwości, że kaligramowy wiersz Joanny Muller niedomówka. nutka biograficzna jest
poezją. I to bardzo dobrą poezją.
niedomówka.
nutka biograficzna
Bruno Schulz w chwilach lęku
kreślił palcem w powietrzu kształtdomu. przystań zagraj w losto a potem idź dalej do mowy rozsypka azyl przecież lepsze pielesze niż do wynajęcia słoneczny niepokój niewymawialny to znaczy nie można wymówić go nam aż do rachunków sumienia które przyjdzie przypłacić sobą kiedy w przeciągu przechodnim gdzie zmysły w amfiladzie stanie właścieciel Komornik ze swą żoną Śmierdką Trupienką ale zanim wprowadzą się w sztafaż zalęgną się tu zalękną miłość i inne zarazy sorki tupaje gołyszki almiki zmorne kołatki duchy powrotniki stroszki omacnice i przejęzyczniki jadowite (linguisticus mistucus variatio ironicus) na ścianie zmaluje monidło jakiś chałupnik liryczny a we mnie zamieszkają twoje wewnętrzne zamieszki archipelagi snów postradanych z bezdomności wykorzeniamy uchronie te latarnie po Dziadku Utopku już trwa docieplanie już adres się staje mieszkaniem tunel w światełku z popielnika mruga zamieszkiwać pod dachem języka potem znaleźć w języku pochówek nie da się pisać wiersza w kształcie domu nie da się pisać domu w kształcie wiersza (teraz pokaż róźnice między obrazkami)
To
weźmy na początek tytuł. „Niedomówka”, zgrabny neologizm, już wrzuca nas w
porządek poezji lingwistycznej (a nawet: neolingwistycznej, choć to
niuansowanie nie jest w tym momencie tak istotne). Niedomówka, czyli
niedomówienie, niedopowiedzenie, understatement;
ale też obecna jest w tym słowie domówka, choć pewnie nie w znaczeniu imprezy,
ale raczej odnoszącym się do domu, co wynika przecież z kształtu wiersza. Nutkę biograficzną zostawmy na razie na boku. „Zabawa”
(bo to wcale nie jest zabawne) z
domem trwa przez cały wiersz: „słoneczny niepokój”, „rachunki sumienia/które
przyjdzie przypłacić sobą”, „wewnętrzne zamieszki”, i tak dalej, i tak dalej. Im mniej dosłownie, tym oczywiście lepiej – w końcu cały wiersz jest domem, a
domem jest język, więc wiersz jest językiem, w którym się mieszka. Mieszkać w
języku – to już dość wytarte sformułowanie, ale w przypadku poezji
lingwistycznej fundamentalne. Idąc za ciosem: mieszkam w języku, ale mój dom
nie jest moją twierdzą, o nie: w moim
domu zalegają się też „przejęzyczniki jadowite”, „powrotniki”, „twoje wewnętrzne
zamieszki”; w moim domu-języku żyją języki cudze („z popielnika mruga” znamy
chyba wszyscy), ale skoro używamy języka do opisu naszego domu-języka, to
przecież możemy w jakimś stopniu w nim działać: tworzyć słowa, łączyć je, przeżywać. Nutka biograficzna?
Hello i dont understand
OdpowiedzUsuń